Vroegsignalering: eerder problemen herkennen en oplossen
Hoe kan de Belastingdienst (betalings)problemen van burgers en zzp’ers eerder herkennen en oplossen? Deze vraag stond centraal in het onderzoek dat we hebben uitgevoerd. Hoe eerder problemen bekend zijn, hoe sneller en eenvoudiger de oplossing vaak is. Dat kan mensen veel stress en mogelijke ellende besparen en draagt ook bij aan het herstel van vertrouwen in de Belastingdienst.
Op 5 februari 2024 publiceerden we ons onderzoek. Met de uitkomsten ervan willen we bijdragen aan de verbetering van de dienstverlening zodat tijdig een passende oplossing wordt gevonden voor de problemen van mensen.
Het onderzoek
Naast het in beeld brengen van wat de Belastingdienst doet op het gebied van vroegsignalering, bestudeerden we ook relevante documentatie, instructies en verschillende casussen. Maar we voerden ook gesprekken met medewerkers van de Belastingdienst die zich bezighouden met het voorkomen, herkennen en oplossen van problemen van burgers en zzp’ers. Daarnaast spraken we met mensen die problemen hebben ervaren met de Belastingdienst.
We zagen en hoorden dat het regelmatig voorkomt dat problemen samenhangen met zogeheten ambtshalve aanslagen. Deze legt de Belastingdienst op als iemand, om wat voor reden dan ook, niet de verplichte belastingaangifte gedaan heeft. De gevolgen hiervan kunnen erg groot zijn. Voor ons was dat aanleiding om het ambtshalve proces in dit onderzoek te betrekken.
Aanbevelingen
Onze aanbevelingen luiden als volgt:
- Onderzoek welke mogelijkheden er zijn om persoonsgegevens te gebruiken voor de dienstverlening, zodat mensen met betalingsproblemen zo vroeg mogelijk geholpen kunnen worden. Zo lopen sommige initiatieven vast of worden belemmerd door het uitblijven van interne besluitvorming over de vraag of persoonsgegevens voor dit doel mogen worden gebruikt op grond van de AVG.
- Voor burgers en zzp'ers die belastingaangifte moeten doen, maar dit verzuimen, worden de inkomsten geschat door de Belastingdienst. Dit worden ambtshalve aanslagen genoemd. Uit ons onderzoek bljikt dat ambtshalve aanslagen regelmatig het beginpunt zijn voor het ontstaan of escaleren van problemen bij burgers of zzp’ers. Om verdere problemen voor deze mensen te voorkomen, is het belangrijk dat de ambtshalve aanslagen zijn gebaseerd op redelijke schattingen en dat de Belastingdienst ook bewaakt dat de schattingen redelijk zijn. Goede vastlegging van de wijze waarop individuele schattingen tot stand gekomen zijn is daarom essentieel.
- Zoek een passende oplossing voor mensen die in het verleden in grote financiële problemen zijn gekomen door te hoge schattingen.
- Nodig mensen zo gericht mogelijk uit voor het doen van aangifte en pas meer maatwerk toe bij boetes, maar ook bij het verlenen van uitstel van betaling of kwijtschelding.
- Verken samen met de wetgever of invoering van boetes onder voorwaarden een waardevolle toevoeging is om maatwerk te bieden.
Reactie ministerie van Financiën
Op 18 maart 2024 reageerde staatssecretaris Van Rij (Fiscaliteit en Belastingdienst) op het onderzoeksrapport. In deze reactie wordt kort geschetst wat de Belastingdienst doet aan vroegsignalering en hoe per aanbeveling opvolging wordt geven. Zo komen de volgende onderwerpen aan bod:
- Activiteiten in het kader van vroegsignalering en proactief hulp aanbieden.
- Het Signaalmodel Vroegsignalering.
- Aandacht voor oorzaken van knelpunten en directieoverstijgende sturing.
- Het proces van ambtshalve aanslagen (inkomsten- en omzetbelasting).
- De activiteiten van de Belastingdienst in het kader van professionele beslis- en handelingsruimte (ruimte in het recht).
- Het onderzoek naar (voorwaardelijke) verzuimboetes.
- Het uitnodigingenbeleid.
We zullen met belangstelling dit onderwerp blijven volgen.